نجات دریاچه ارومیه با بارورسازی ابرها؟

در حالیکه مسئولان از افزایش سطح آب دریاچه ارومیه بر اثر بارورسازی ابرها خبر می‌دهند منتقدان این افزایش را حاصل شرایط خاص زمانی می‌دانند. آنها این روش را نامطمئن تلقی کرده و همچنان نسبت به نابودی دریاچه هشدار می‌دهند.

بارورسازی ابرها (cloud seeding) فناوری است که در آن از طریق شلیک و تزریق موادی مانند بلورهای یدید نقره یا یخ خشک به داخل ابرها ساختمان آنها را تغییر داده و بارش ایجاد می‌کنند.
 
این مواد را می‌توان از سطح زمین یا سطوح بالاتر توسط هواپیما به درون ابرها تزریق کرد.
 
چندی است که مسئولان ایران روش بارورسازی ابرها را برای افزایش بارش‌ و نجات دریاچه‌ی ارومیه در پیش گرفته‌اند.
 
در نیمه‌ی اول اردیبهشت‌ماه امسال برخی از مسئولان از افزایش ۴۰ تا ۷۰ سانتی‌متری سطح آب دریاچه‌ی ارومیه خبر دادند.
 
از جمله ارسلان هاشمی، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، این افزایش را حدود ۵۰ سانتی‌متر عنوان کرد. محمد‌مهدی جوادیان‌زاده، مدیر مرکز ملی تحقیقات و بارورسازی ابرها، نیز گفت: «عملیات باروری ابرها که بر روی حوضه دریاچه‌ی ارومیه انجام شد بارش‌های این حوضه را بین ۱۵ تا ۲۰ درصد تشدید کرد.»
 
اما منتقدان معتقدند که ۱۵ فروردین تا ۱۵ اردیبهشت هر سال اوج بارندگی‌های منطقه‌ی آذربایجان بوده و افزایش سطح آب دریاچه‌ی ارومیه در این محدوده‌ی زمانی امری طبیعی است.
 
بارورسازی؛ پروژه‌ای زیر سئوال
 
محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه‌ی تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، در این مورد به دویچه‌وله می‌گوید: «درست است که در اردیبهشت‌ماه‌ سطح آب دریاچه‌ی ارومیه نسبت به ماه فروردین چیزی حدود ۵۰ سانتی‌متر افزایش پیدا کرد ولی اگر ما اردیبهشت ۹۰ را با اردیبهشت ۸۹ مقایسه کنیم می‌بینیم که سطح آب دریاچه حدود ۳۱ سانتی‌متر کاهش پیدا کرده و مساحت آن حدود ۲۴۵ کیلومتر کم شده است. پس نباید بگوییم که چون ابرها را بارور کردیم باعث شدیم که وضعیت دریاچه‌ی ارومیه بهتر شود.»
 
او می‌افزاید: «کل این ماجرا از نظر طرفداران محیط زیست مورد سئوال است. یعنی ما با توجه به اینکه می‌دانیم مجموع آب کره‌ی زمین ثابت است اگر با ترفندی کاری کنیم که در یک جا آب بیشتری ببارد به این معنا است که ما حق یک منطقه‌ی دیگر را گرفتیم. اصولا بارورسازی ابرها کاری است بر خلاف قوانین طبیعت.»
 
درویش خاطرنشان می‌سازد: « کمترین کشوری در دنیا را می‌توانیم نام ببریم که توانسته باشد از این روش برای مقابله با خشکسالی و افزایش بارش استفاده کرده باشد، حتی کشورهای ثروتمندی مثل عربستان سعودی یا بخش‌های مرکزی کالیفرنیا در آمریکا که الان به شدت با کمبود بارندگی و خشکسالی و افت سطح آب زیرزمینی مواجه هستند و بخش‌هایی از کشور چین. هیچ کدام از این کشورها که از نظر تکنولوژیکی وضعیت بهتری از ما دارند نتوانستند از این تکنیک استفاده کنند برای اینکه بارندگی بیشتری در سرزمینشان داشته باشند و به نظر می‌رسد که این موضوع بیشتر از اینکه بتواند مشکل خشکسالی را در کشور ما حل کند مشکل برخی از عزیزانی که این وسایل را وارد کردند و می‌خواستند به سودی برسند را حل می‌کند.»
 
علی اکبر رسولی، کارشناس آب دانشگاه تبریز و از دیگر منتقدان این طرح، روش بارورسازی را دور از توانمندی‌های منطقه می‌داند. وی در اردیبهشت‌ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر «افراد متولی اجرای این روش» در ایران را «فاقد دانش کافی» خواند.
 
رسولی به کاستی‌های تکنولوژی بارورسازی ابرها در ایران اشاره کرد و گفت: «پیش از این نیز در کویرهای یزد و استان‌های شمالی این روش آزمایش شده ولی موفق نبوده است.»
 
کارشناسان معتقدند که بارورسازی ابرها در شرایط خاصی جواب می‌دهد و نوع ابرهای منطقه‌ی آذربایجان یعنی ابرهای پنبه‌ای برای این کار مطلوب نیست.